Το έδαφος είναι το χαλαρό υλικό, ανόργανης ή και οργανικής σύστασης, που καλύπτει την στέρεα επιφάνεια της ξηράς και που υποστηρίζει τα φυτά και συνήθως τις κατασκευές του ανθρώπου. Εκτός από ανόργανα και οργανικά συστατικά, συμμετέχουν στη δομή του έμβια όντα, νερό και αέρας ή και διάφορα αέρια. Το έδαφος ως προς τις λειτουργίες που επιτελεί μεταξύ των άλλων παράγει τρόφιμα, αποθηκεύει και διαθέτει την οργανική ύλη και τα ανόργανα συστατικά προς τα φυτά, αποθηκεύει, διηθεί και αυτοκαθαρίζει το νερό, είναι πηγή πρώτων υλών και χρησιμεύει ως υπόστρωμα-υποδομή για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Κάθε έδαφος μπορεί να χάσει την ικανότητά του να επιτελεί τις κύριες λειτουργίες του, οπότε μιλάμε για διαδικασίες υποβάθμισης του. Oι μεγαλύτεροι κίνδυνοι από τους οποίους απειλείται το έδαφος στην Ευρώπη είναι η διάβρωση, η μείωση της περιεκτικότητας σε οργανική ύλης, η ρύπανση, η αδιαβροχοποίηση (εξαιτίας της κατασκευής κατοικιών, οδών και άλλων υποδομών), η καθίζηση (εξαιτίας συμπίεσης από βαριά μηχανήματα, υπερβόσκησης, αθλητικών δραστηριοτήτων), η μείωση της βιοποικιλότητας, η αλάτωση (υπερσυσσώρευση διαλυτών αλάτων νατρίου, μαγνησίου και ασβεστίου), οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Όλα αυτά τα φαινόμενα δημιουργούνται ή επιτείνονται ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως είναι για παράδειγμα οι ακατάλληλες γεωργικές πρακτικές, όπως είναι η αλόγιστη λίπανση, η υπεράντληση υπογείων υδάτων για άρδευση, η εσφαλμένη χρήση φυτοφαρμάκων, η χρήση βαρέων μηχανημάτων, η υπερβόσκηση και άλλα. Ωστόσο, τεράστιες είναι οι περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες, ενώ το κόστος αποκατάστασης-επανόρθωσης είναι υπέρογκο έως και αδύνατο. Εξάλλου, υποβάθμιση του εδάφους μπορεί να προκύψει από την εγκατάλειψη ορισμένων παραδοσιακών γεωργικών πρακτικών. Για παράδειγμα, ο μεγαλύτερος βαθμός εξειδίκευσης προς τις αροτριαίες καλλιέργειες συνοδεύεται συχνά από εγκατάλειψη των παραδοσιακών συστημάτων αμειψισποράς και λίπανσης με πράσινα κηπευτικά, πρακτικές που συνέβαλλαν στην αποκατάσταση της περιεκτικότητας του εδάφους σε οργανική ύλη και ιδιαίτερα σε άζωτο και οργανικό άνθρακα.
H εντατικοποίηση της χρήσης φυσικών πόρων οδηγεί τα εδάφη σε εξάντληση, ενώ οι φυσικές καταστροφές αποτελούν ένα από τους παράγοντες, των οποίων τα αποτελέσματα μπορούν να αποδοθούν, κατά ένα μέρος, στην ανθρώπινη δραστηριότητα (καταστροφή δασών, υπερβόσκηση, υποβάθμιση της ποιότητας του εδάφους, πολιτικές κρίσεις και πόλεμοι). Συνήθως, οι φυσικές καταστροφές προκαλούνται από την περιβαλλοντική αταξία που οφείλεται μεταξύ των άλλων και στη μεταβλητότητα των βροχοπτώσεων και της ανομβρίας στο χώρο και το χρόνο, που απειλούν την παραγωγή, προωθούν την υποβάθμιση των εδαφών ή των βοσκοτόπων και ενισχύουν το ευαίσθητο καθεστώς των σύγχρονων οικονομικών εξελίξεων.
Η καινούργια Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ε.Ε. (ΚΑΠ) και ειδικότερα η πολλαπλή συμμόρφωση περιλαμβάνει την τήρηση προτύπων καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης, η οποία αναφέρεται στην προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και στη διατήρηση των οργανικών συστατικών του και της δομής του. Τα σύγχρονα γεωργο-περιβαλλοντικά μέτρα προσφέρουν ευκαιρίες για την προώθηση του εμπλουτισμού του εδάφους με οργανικές ύλες, την ενίσχυση της βιοποικιλότητας της πανίδας του εδάφους, τον περιορισμό της διάβρωσης, της ρύπανσης και της συμπίεσής του. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν στήριξη στη βιολογική γεωργία, στο συντηρητικό όργωμα, στην προστασία και τη διατήρηση των αναβαθμών, στην ασφαλέστερη χρήση των φυτοφαρμάκων, στην ολοκληρωμένη διαχείριση καλλιεργειών, στη διαχείριση συστημάτων βοσκής χαμηλής έντασης, στη μείωση της πυκνότητας του ζωικού κεφαλαίου και στη χρησιμοποίηση πιστοποιημένων λιπασμάτων λιπασματοποίησης. Εξάλλου, για την προστασία των εδαφών και στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), προωθούνται η βιολογική γεωργία, η προστασία των αναβαθμίδων, η ορθολογική άρδευση, η ελαχιστοποίηση της νιτρορύπανσης, η πιο ακίνδυνη χρησιμοποίηση των φυτοφαρμάκων, η χρησιμοποίηση πιστοποιημένου κοπροχώματος, η δασοκομία, η δάσωση και άλλα μέτρα και δράσεις συνέργειας.
Το έδαφος, εύκολα καταστρέφεται, αλλά πολύ δύσκολα αναπληρώνεται ή και αποκαθίσταται. Η δημιουργία του γίνεται κάτω από μια αδιάκοπη διεργασία που προέρχεται από ποικίλες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του στερεού φλοιού της γης, της βιόσφαιρας, της ατμόσφαιρας, αλλά και των δραστηριοτήτων του ανθρώπου.
Για περισσότερη πληροφόρηση απευθυνθείτε στις ιστοσελίδες: http://www.minagric.gr/ ; http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvb/l28181.htm ; http://www.europarl.europa.eu/sides/ ; http://www.cyprus.gov.cy/moa/agriculture.nsf/20kb.pdf ; http://ec.europa.eu/agriculture/publi/fact/climate_change/leaflet_el.pdf ;
http://www.cyprus.gov.cy/moa/agriculture.nsf/ ; http://www.econews.gr/2006/07/10/italy-breaks-environment-laws/
